အလယ္လတ္လမ္းစဥ္

 

 

တရားဦး ဓမၼစႀကာမွာ အႏွစ္သာရ (၃)ခ်က္ရွိပါတယ္။

၁။ ေရွာင္ရွားရန္ အစြန္းႏွစ္ဘက္၊

၂။ လုိက္နာရန္ အလယ္လမ္းႏွင္႔

၃။ထုိးထြင္းသိျမင္ရာ သစၥာ(၄) ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။

သစၥာတရား ေလးပါး ရွိပါတယ္။

ဒီသစၥာတရား ေလးပါးကို တကယ္တမ္း မသိၾကလို႔ မက်င့္ႏိုင္ၾကလို႔ သတၱဝါေတြဟာ ဘဝအသစ္ အသစ္ေတြကိုတြယ္တာၿပီး သံသရာႀကီးထဲမွာ တပင္တပန္း ေျပးလႊားက်င္လည္ေနၾကရရွာတယ္ဆိုတာ ဗုဒၶက သိေတာ္မူတဲ့အတြက္ ဗုဒၶ ပထမဆံုး ေဟာေျပာျပသတဲ့ ဓမၼစၾကာတရားေတာ္မွာ ဒုကၡသစၥာ၊ သမုဒယသစၥာ၊ နိေရာဓသစၥာ၊ မဂၢသစၥာ ဆိုတဲ့ သစၥာေလးပါးကို ထည့္သြင္း ၫႊန္ျပထားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ဒုကၡသစၥာ (ဆင္းရဲျခင္းအမွန္) တရားကို မူတည္၍ ေဟာၾကားအပ္ေသာ ဓမၼစၾကာတရားေတာ္ကားဗုဒၶကိုယ္ေတာ္တိုင္ ပထမဆံုး ေဟာေျပာျပသည့္ တရားဓမၼ ျဖစ္ပါတယ္။ဆင္းရဲျခင္း၏ သေဘာအဓိပၸာယ္ကို အေျခခံသိရွိေအာင္ ရွင္းျပပါမယ္။

ဣဒံ ေခါပန ဘိကၡေဝ ဒုကၡံ အရိယ သစၥံ၊

ဇာတိပိဒုကၡာ၊ ဇရာပိဒုကၡာ၊ဗ်ာဒိပိဒုေကၡာ၊

မရဏမၸိဒုကၡံ၊အပၸိေယဟိ သမၸေယာေဂါ ဒုေကၡာ၊

ပိေယဟိ ဝိပၸေယာေဂါ ဒုေကၡာ၊

ယမၸိစၧံ နလဘတိ တမၸိဒုကၡံ၊

သံ ခိေတၱန ပၪၥဳပါဒါနကၡႏၶာ ဒုကၡာ။

(၁)ဇာတိပိဒုကၡာအမိဝမ္းတြင္း၌ သေႏၶတည္ေနရျခင္း၊ ေမြးဖြားရျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။ (ဗုဒၶ)Birth is suffering.

(၂)ဇရာပိဒုကၡာအိုမင္း ရင့္ေရာ္ရျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။ (ဗုဒၶ)Aging is suffering.

(၃)ဗ်ာဓိပိဒုကၡာနာရျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။ (ဗုဒၶ)Sickness is suffering.

(၄)မရဏမၸိဒုကၡံေသျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။ (ဗုဒၶ)Death is suffering.Sorrow and lamentation, pain, grief and despair are suffering.

(၅)အပိေယဟိ သမၸေယာေဂါ ဒုေကၡာမခ်စ္မႏွစ္သက္ေသာသူတို႔ႏွင့္ အတူတကြ ေပါင္းသင္းေနထိုင္ရျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။ (ဗုဒၶ)Association with the unpleasant is suffering.

(၆)ပိေယဟိ ဝိပၸေယာေဂါ ဒုေကၡာခ်စ္ေသာသူတို႔ႏွင့္ ေကြကြင္းရျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။ (ဗုဒၶ)Dissociation from the pleasant is suffering.

(၇)ယမၸိစၧံ နလမဘတိ တံပိ ဒုကၡံလိုခ်င္ ေတာင့္တအပ္သည္ကို မရျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။ (ဗုဒၶ)Not to get what one wants is suffering.ဒါဟာ ဗုဒၶတရားရဲ႕ မူလ အေျခခံအေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ ဆင္းရဲျခင္း အမွန္တရား(ဒုကၡသစၥာ)ရဲ႕ သေဘာပါပဲ။သစၥာေလးပါးကို ရွင္းျပပါမယ္

(၁) ဒုကၡသစၥာThe Noble True of suffering.ေမြးဖြားျခင္း ဆင္းရဲ၊ အိုရျခင္း ဆင္းရဲ၊ နာရျခင္း ဆင္းရဲ၊ ေသရျခင္း ဆင္းရဲ၊ ဝမ္းနည္းရျခင္း၊ ပူပန္ရျခင္း၊ နာၾကည္းရျခင္း၊ေၾကကြဲရျခင္း ဆင္းရဲႏွင့္ လိုခ်င္ ေတာင့္တရာ မရ၍ ဆင္းရဲျခင္း ဆိုၿပီးအခ်ဳပ္အားျဖင့္ ဆင္းရဲျခင္း အေၾကာင္းတရား ငါးမ်ိဳးကို ဒုကၡသစၥာလို႔ေခၚပါတယ္။

(၂) သမုဒယသစၥာThe Noble True of the origin of suffering.ဆင္းရဲျခင္း၏ အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ တပ္မက္တြယ္တာမႈ အမွန္တရား ျဖစ္တယ္။ဒီတရားသေဘာဟာ ဆင္းရဲျခင္းကို ဧကန္ ျဖစ္ေစတယ္လို႔ ဗုဒၶက ၫႊန္ျပပါတယ္။ဘဝအသစ္၌ တဖန္ ျဖစ္ရန္ တပ္မက္တြယ္တာျခင္း၊ တဏွာေလာဘႏွင့္ ယွဥ္၍ ျဖစ္ေစ၊ ရာဂႏွင့္ ယွဥ္၍ျဖစ္ေစ တပ္မက္ တြယ္တာျခင္းမ်ိဳးေတြဟာ သမုဒယသစၥာ ဆိုတဲ့ အမွန္တရားတစ္ခုပဲျဖစ္တယ္။

(၃) နိေရာဓသစၥာThe Noble True of the Cessation of suffering.ဒုကၡအေပါင္း၏ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာျဖစ္ေၾကာင္း သိအပ္ ျမင္အပ္တဲ့ အမွန္တရားကို ေခၚဆိုျခင္းျဖစ္တယ္။တဏွာေလာဘကို ပယ္ႏိုင္ဖို႔၊ စြန္႔ႏိုင္ဖို႔၊ ခြာႏိုင္ဖို႔၊ ျဖတ္ေတာက္ႏိုင္ဖို႔ သိျမင္ အားထုတ္အပ္တဲ့ အမွန္တရားလို႔ ဆိုလိုပါတယ္။

(၄) မဂၢသစၥာThe Noble True of the Path leading to the Cessation of suffering.သည္ မဂၢသစၥာ ဆိုတဲ့ အမွန္တရားကေတာ့ ဒုကၡ၏ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာနိဗၺာန္သို႔ေရာက္ေၾကာင္း အက်င့္ကို ဆိုလိုပါတယ္။တနည္းေျပာရရင္ ၃၁ ဘံုက ထြက္ေျမာက္ရာ လမ္းပါပဲ။

သည္က်င့္စဥ္မွာ ပါရွိတဲ့ လမ္းရွစ္သြယ္ကေတာ့-

Right view- ေကာင္းစြာ သိျမင္ျခင္း၊

Right thought- ေကာင္းစြာ ၾကံစည္ျခင္း၊

Right speech- ေကာင္းစြာ ေျပာဆိုျခင္း၊

Right action ေကာင္းစြာ ျပဳမူေနထုိင္ျခင္း၊

Right livelihood ေကာင္းစြာ အသက္ေမြးျခင္း၊

Right effort- ေကာင္းစြာ အားထုတ္ျခင္း၊

Right mindfulness- ေကာင္းစြာ ေအာက္ေမ့ျခင္း ႏွင့္

Right concentration- ေကာင္းစြာ တည္ၾကည္ျခင္းတို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

မဂၢင္ရွစ္ပါးလို႔လည္း ေခၚပါတယ္။ေနာက္ဆံုး ေျပာခဲ့တဲ့ မဂၢင္ရွစ္ပါးကို အစု သံုးစု ခြဲလို႔ ရပါတယ္။ပညာ၊ သိကၡာနဲ႔ သမာဓိ ဆိုတဲ့ အစု သံုးစု ျဖစ္ပါတယ္။

ပထမအစုမွာ ပါတဲ့ လမ္းႏွစ္သြယ္ကေတာ့ ေကာင္းစြာ သိျမင္ျခင္း၊ ေကာင္းစြာ ၾကံစည္ျခင္းတို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒုတိယအစုမွာ ပါတာကေတာ့ ေကာင္းတာ ေျပာဆိုျခင္း၊ ေကာင္းစြာ ျပဳလုပ္ျခင္း၊ေကာင္းစြာ အသက္ေမြးျခင္းဆိုတဲ့ က်င့္စဥ္ သံုးမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။

တတိယအစုမွာ ပါတာကေတာ့ ေကာင္းစြာ အားထုတ္ျခင္း၊ ေကာင္းစြာ ေအာက္ေမ့ျခင္း၊ ေကာင္းစြာတည္ၾကည္ျခင္း ဆိုတဲ့ စူးစိုက္ျခင္း သံုးမ်ိဳးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဗုဒၶက သည္ မဂၢင္ရွစ္ပါး က်င့္စဥ္ ရွစ္မ်ိဳးကို အလယ္အလတ္ က်င့္စဥ္လို႔ၫႊန္ျပခဲ့တယ္။

အလယ္အလတ္ က်င့္စဥ္လို႔ ဆိုရတဲ့ အေၾကာင္းကေတာ့ သည္လမ္းစဥ္ဟာ အစြန္းႏွစ္ဖက္ကုိ ေရာက္ေအာင္ မသြားဘဲ အစြန္းႏွစ္ဖက္ကိုပယ္ဖို႔ပါပဲ။

ဘယ္လို အစြန္းေတြပါလဲ။

(က)အစြန္းတစ္ခုကေတာ့ ေလာကႀကီးရဲ႕ သာယာမႈေတြမွာ နစ္ျမဳပ္ၿပီး သံသရာက လြတ္ရာလြတ္ေၾကာင္းကို ေမ့ေလ်ာ့ေနျခင္းဆိုတဲ့ အစြန္းတစ္ဖက္၊

(ခ)တစ္ဖက္ အစြန္းတစ္ခုကေတာ့ မိမိကုိယ္မိမိ အလြန္အက်ဴး ညႇင္းပန္း ႏွိပ္စက္ၿပီး ေလာကႀကီးက စြန္႔ခြာႏိုင္ဖို႔ ၾကိဳးစားေနတဲ့ အစြန္းျဖစ္တယ္။

သည္ႏွစ္ပါးမွာ ပထမအစြန္းဟာ ေလာကအာ႐ုံေတြကို အလြန္အက်ဴး ခင္တြယ္ေနတဲ့အတြက္ သည္ေလာကႀကီးက မလြတ္ေျမာက္ႏိုင္ဘူး။ကာမခ်မ္းသာကိုသာ အဖန္တလဲလဲ ခံစားျခင္းျဖစ္လို႔ ဗုဒၶက ျငင္းပယ္ပါတယ္။

ဒုတိယအစြန္းကေတာ့ မိမိကုိယ္၏ ပင္ပန္းျခင္းကို အဖန္တလဲလဲ ျဖစ္ေစတတ္ၿပီး သည္ေလာကႀကီးကလြတ္ေျမာက္ေအာင္ မေဆာင္႐ြက္ႏိုင္တဲ့အတြက္ ဗုဒၶက ပယ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ဗုဒၶက အထက္မွာ ေျပာခဲ့တဲ့ မဂၢင္ရွစ္ပါးကို အလယ္အလတ္က်င့္စဥ္လို႔ၫႊန္ျပျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ဒုကၡကို ခ်ဳပ္ၿငိမ္းေအာင္ ျပဳလုပ္တဲ့နည္းကို လက္ေတြ႕ဥပမာနဲ႔ ေျပာရရင္အနာေရာဂါတစ္ခုကို ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ေရာဂါရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းကို ရွာၿပီး သည္ေရာဂါနဲ႔ ကိုက္ညီမယ့္ ေဆးဝါးကို အသံုးျပဳကုသရတဲ့ ဥပမာပါပဲ။ဒုကၡဟာ ေရာဂါဆိုပါေတာ့။ ေရာဂါျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းကို သိေအာင္ လုပ္ရသလို ဒုကၡ ျဖစ္ရာျဖစ္ေၾကာင္း၊တပ္မက္တြယ္တာမႈေတြကို ေတြ႕ေအာင္ ရွာရပါတယ္။ သိေအာင္ ျမင္ေအာင္ လုပ္ရပါတယ္။ေတြ႕ၿပီဆိုေတာ့ အနာေရာဂါတစ္ခုကို ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္မယ့္ ေဆးကို ရွာေဖြရသလို ေဆးနဲ႔တူတဲ့နည္းလမ္းကို ရွာရပါတယ္။ေနာက္ဆံုး သည္ေဆးနဲ႔ ေပ်ာက္ေအာင္ ကု ရသလို ဒုကၡမွ လံုးလံုးလ်ားလ်ား လြတ္ေျမာက္ေအာင္ သြားႏိုင္တဲ့ အက်င့္ကို လက္ေတြ႕က်င့္ရပါတယ္။သည္အက်င့္ကို အထက္က ေျပာခဲ့တဲ့အတိုင္း အလယ္အလတ္ အက်င့္လို႔ ေခၚၿပီး လမ္းရွစ္ပါး ပါဝင္ေၾကာင္း ၫႊန္ျပခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ဒီမွ်ဆိုရင္ ဗုဒၶဟာ သတၱဝါမ်ားအေပၚ အဘယ္မွ်ေလာက္ က႐ုဏာ ႀကီးမားေတာ္မူတယ္ဆိုတာဓမၼမိတ္ေဆြတို႔ စဥ္းစားလို႔ ရေလာက္ၿပီ ထင္ပါတယ္။

သည္ဘဝကေနၿပီး အဖန္တလဲလဲ ဆင္းရဲက်င္လည္ေနရမယ့္ သံသရာမွ လြတ္ေျမာက္ရာ လမ္းကို ဗုဒၶကၫႊန္ျပေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။’ဤသည္႔ ဒုကၡ၊ သမုဒယ၊ နိေရာဓ၊ မဂၢ ဟူေသာ ဓမၼအႏွစ္ေလးခုတုိ႔သည္သမၼာသမၺဳဒၶရွင္ေတာ္မွ လြဲလွ်င္မည္သည္႔တန္ခုိးရွင္တုိ႔မွ မည္သည္႔ပညာရွိတုိ႔မွ မေဟာျပႏုိင္၊ မတည္ထြင္ႏုိင္၊မသိရွိႏုိင္၊ ဖ်က္ဆီး မျပစ္ႏုိင္၊ ေျပာင္းျပန္မလွန္ႏုိင္ေအာင္ ပကတိ တည္တည္ခန္႔ခန္႔အစဥ္အျမဲသာ ေျပာင္းလဲမရွိ မွန္၍ မွန္၍ေနေသာေၾကာင္႔ သစၥာတရားတုိ႔ျဖစ္ၾကပါတယ္။ဤသစၥာတရားတုိ႔၌သိျခင္း၊ပယ္ျခင္း၊ဆုိဒ္ေရာက္ျခင္း၊က်င္႔သုံျခင္း ဟူသည္႔ ကိစၥ (၄)ရပ္တုိ႔ကုိ အရိယာတုိ႔သာ ျပဳလုပ္ႏုိင္စြမ္းရွိေသာေၾကာင္႔(သုိ႔မဟုတ္) ဤကိစၥ (၄)ရပ္တုိ႔ကုိ တကယ္ေဆာင္ရြက္ႏုိင္လွ်င္ အရိယာစစ္စစ္ ဧကန္ပင္ျဖစ္ေလေတာ႔သည္ ျဖစ္ျခင္းေၾကာင္႔ အရိယာသစၥာ လုိ႔ေခၚပါတယ္။တရားခ်စ္ခင္ သူေတာ္စင္ အေပါင္းတုိ႔ဤအရိယသစၥာေလးပါးတုိ႔၌ အရွိအတုိင္း၊ အမွန္အတုိင္း၊ သန္႔ရွင္းၾကည္လင္ေသာဥာဏဒႆန ကုိ မရေသးသမွ်ကာလပတ္လုံး သိဒၶတၳေဂါတမသည္လူ နတ္ ျဗဟၼာ သတၱ၀ါေလာက အတြင္း၌ သမၼာသမၺဳဒၶ ဟု ၀န္မခံခဲ႔ေသးပါ။

ဗုဒၶမပြင္႔မီ ႏွစ္တစ္ေထာင္ခန္႔ကာလက ဗုဒၶေကာလာဟလ ၏ ေနာက္မွာေရာလုိက္၍ဗုဒၶအမည္ခံၾကတဲ႔ ဂုိဏ္းဆရာၾကိးမ်ားသည္ အရိယသစၥာတုိ႔ကုိသိလည္းမသိ၊ အရိယမဂ္ လမ္းစဥ္ကုိ က်င္႔လည္း မက်င္႔ၾကပါပဲဘုရားအမည္ကုိ ေၾကညာခံယူၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။သိဒၶတၳေဂါတမသည္ အရိယမဂ္ လမ္းစဥ္ကုိ တကယ္ခ်မွတ္ တကယ္ က်င္႔ခဲ႔သည္႔ အတြက္သမၼာသမၺဳဒၶ စင္စစ္ ဧကန္ျဖစ္ျပီဟု သတၱ၀ါေလာက၌ ရဲရဲတင္းတင္း ေျခေသၤ႔မင္းကဲ႔သုိ႔ေၾကညာ ၀န္ခံခဲ႔ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။သိဒၶတၳေဂါတမသည္ အရိယသစၥာတုိ႔ကုိ သိေၾကာင္း၊ ဘုရားျဖစ္ေၾကာင္း၀န္ခံရုံသာမက “ငါရရွိတဲ႔ ဥာဏဒႆန ႏွင္႔ ေစေတာ၀ိမုတၱိ= ဥာဏ္အျမင္ႏွင္႔ စိတ္၏ လြတ္ေျမာက္ျခင္းတုိ႔ဟာ ျပန္လည္၍ ေလ်ာ႔ပါးျခင္း၊ေမွးမွိန္ျခင္း၊ပ်က္စီးျခင္းမရွိ ပကတိခုိင္ျမဲေသာ ဥာဏ္အျမင္ အျပီးအတုိင္ လြတ္ေျမာက္ျခင္းတုိ႔ျဖစ္ၾကကုန္၏” ဟူ၍ ျမတ္ဗုဒၶက မိန္႔ၾကားေတာ္မူခဲ႔ပါတယ္။ဤသုိ႔လွ်င္ မဟာသကၠရာစ္ ၁၀၃ ခုႏွစ္ ၀ါဆုိလျပည္႔ေန႔ ညေနခင္း ကာလကာသိတုိင္း ဗာရာဏသီျမဳိ႔အနီး ဣသိပတနေခၚ မိဂဒါ၀ုန္ သားေပါင္းစုံတဲ႔ ေတာရဂုံမွာေရွာင္ရွားရန္ အစြန္းႏွစ္ပါးလုိက္နာရန္ အလယ္လမ္းႏွင္႔ထုိးထြင္းသိျမင္ရာ သစၥာ(၄) ပါးတုိ႔ပါ၀င္တဲ႔ ဓမၼစက္ကုိ ေဟာျမြက္ေတာ္မူျပီး ဘုရားအျဖစ္ကုိ ေၾကညာေတာ္မူတဲ႔အခါေကာ႑ည၀ပၸဘဒၵိယမဟာနာမအႆဇိ တပည္႔ (၅) တုိ႔ အလြန္လွ်င္ ႏွစ္သက္၀မ္းသာ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ျခြင္းခ်က္မရွိလည္း လက္ခံၾကပါတယ္။ထုိတပည္႔ (၅)ေယာက္တုိ႔တြင္ အရွင္ေကာ႑ည တစ္ပါးအရိယသစၥာေလးပါးကုိ ထုိးထြင္႔သိျမင္ခဲ႔ပါတယ္။အရိယာျဖစ္ျပီးေသာ ထုိေန႔မွာပင္ အရွင္ေကာ႑ည ရဟန္းျပဳခဲ႔ပါတယ္။ဓမၼရတနာသည္ ဗုဒၶရတနာႏွင္႔ တျပဳိင္နက္တည္းပင္ ေပၚေပါက္ခဲ႔တာျဖစ္ပါတယ္။

ဓမၼစၾကာေဟာေသာေန႔မွာ သံဃာရတနာ အစဥိးစြာ ေပၚေပါက္လာသည္ျဖစ္ျခင္းေၾကာင္႔၀ါဆုိလျပည္႔ ဓမၼစၾကာေန႔ ၀ါဆုိလျပည္႔ သံဃာရတနာေန႔လုိ႔ ဆုိရမွာျဖစ္ပါတယ္။တရားခ်စ္ခင္ သူေတာ္စင္ အေပါင္းတုိ႔သည္ အယူမွား ယုံမွား အက်င္႔မွားတုိ႔မွ လုံး၀ကင္းစင္ျပီးျမတ္ဗုဒၶ ရဲ႕ တရားေတာ္ အတုိင္း က်င္႔ၾကံပြါးမ်ားႏုိင္တဲ႔သူေတာ္ေကာင္းသူေတာ္ျမတ္မ်ား ျဖစ္ၾကပါေစ။

 

 

အရွင္၀ရသာမိ(သီတဂူ ဗုဒၶတကၠသုိလ္-ရန္ကုန္)